Trứng phục sinh Faberge

Lễ Phục Sinh là sự kiện quan trọng nhất trong năm đối với người theo Chính thống giáo phương Đông [1], giống như Lễ Giáng Sinh bên phương Tây. Nhân dịp này, các tín hữu sẽ mang những quả trứng được họ vẽ và trang trí đẹp mắt đến nhà thờ để xin ban phước rồi tặng người thân, bạn bè.

Năm 1885, để kỷ niệm 20 năm ngày thành hôn với hoàng hậu Czarina Maria Fedorovna (1847 – 1928, vốn là công chúa Dagmar của Đan Mạch), Sa hoàng Alexander III (1845–1894) rất muốn tặng vợ một món quà thật ý nghĩa. Ông đã ủy nhiệm cho thợ kim hoàn Peter Carl Fabergé (1846 – 1920) nổi tiếng làm một quả trứng Phục sinh quý giá nhất. Vâng lệnh Sa hoàng, Fabergé đã chế tác một quả trứng có lớp vỏ được tráng men màu trắng tuyệt đẹp, trông không khác gì trứng thật, nhưng bên trong lại chứa phần lòng đỏ bằng vàng ròng – bọc quanh một con gà mái (cũng được làm bằng vàng), trong ruột con gà mái lại giấu một viên kim cương (phiên bản thu nhỏ của viên đính trên vương miện hoàng gia) và một quả trứng hồng ngọc (ruby) nhỏ. Hoàng hậu Maria đã rất thích món quà, khiến Alexander III ngay lập tức ra lệnh bổ nhiệm Fabergé làm “thợ kim hoàn theo chỉ định đặc biệt” để mỗi năm làm một quả trứng Phục sinh cho Hoàng gia.

Kể từ đó, như đã thành thông lệ, Fabergé cùng đội thợ lành nghề của mình sẽ miệt mài làm việc suốt vài tháng trong bí mật trước Lễ Phục Sinh. Ngay đến Sa hoàng cũng không được biết các quả trứng trông sẽ như thế nào. Fabergé đã lựa chọn những thiết kế gợi nhớ các sự kiện đặc biệt gắn với hoàng gia, hay những cột mốc và thành tựu của vương triều Romanov2,… Tất cả các quả trứng đều được làm từ kim loại quý: vàng, bạch kim; nạm kim cương, ngọc lục bảo, hồng ngọc và nhiều loại đá quý khác. Trong số này, Quả trứng Mùa đông 1913 có giá đắt nhất – thu về 9,6 triệu USD trong cuộc đấu giá năm 2002.

Sau khi Alexander III qua đời, con trai ông là Sa hoàng Nicholas II (1868 – 1918) vẫn tiếp tục truyền thống ấy, thậm chí còn đặt Fabergé làm hai quả trứng mỗi năm để tặng vợ – hoàng hậu Alexandra Fedorovna (1872 – 1918, vốn là Đại công nữ xứ Hessen và Rhein thuộc Đế quốc Đức)3, và mẹ (nữ hoàng Maria Fedorovna). Năm 1900, các quả trứng được mang đi tham dự triển lãm Paris Exposition Universell và gây nên rất nhiều tranh cãi trong giới phê bình lẫn sưu tập. Bên cạnh những lời khen tặng vì tài năng, sức sáng tạo nghệ thuật vô hạn và quá trình chế tác miệt mài (đến mức cầu toàn) là sự chỉ trích lối sống xa hoa, vô cảm của hoàng gia Nga trước cảnh đất nước kiệt quệ, dân chúng lầm than4.

Trong suốt 32 năm, trước khi cuộc Cách mạng Tháng Hai (1917) nổ ra và chấm dứt chế độ quân chủ Nga5, hãng kim hoàn của Fabergé6 đã chế tác tổng cộng 50 quả trứng Phục sinh đẹp, độc đáo và quý giá nhất mà thế giới từng được biết. Ngoại trừ 7 quả đã thất lạc, 43 quả còn lại hiện đang nằm trong các bộ sưu tập tư nhân hoặc viện bảo tàng trên khắp thế giới. Trong đó, bảo tàng lịch sử Armoury Kremlin (Moscow) giữ 10 quả; một số quả bị đưa sang Mỹ, riêng bảo tàng Mỹ thuật Virginia được bà Lillian Thomas Pratt (1876–1947), vợ của doanh nhân John Lee Patt (1879 – 1975) – giám đốc điều hành DuPont và General Motors, tặng 5 quả. Năm 2004, nhà tài phiệt Viktor Vekselberg (chủ tịch tập đoàn Renova Group), đã mua lại 9 quả trứng từ bộ sưu tập Malcolm Forbes trong một cuộc đấu giá với số tiền 100 triệu USD, sau đó ủy thác cho Bảo tàng Fabergé (khai trương năm 2013) tại Cung điện Shuvalev ở Saint-Peterburg trưng bày.